Boşandım, Şimdi Ne Olacak? Bilmeniz Gereken Tüm Hukuki ve Mali Adımlar

Giriş

Boşanma kararı, hukuki bir sürecin sonu olduğu kadar, bireyler ve aileleri için yeni, karmaşık ve belirsizliklerle dolu bir dönemin başlangıcıdır. Mahkeme salonunda verilen karar, evlilik birliğini kağıt üzerinde sonlandırsa da, gerçek hayattaki yansımaları; hukuki, mali ve idari bir dizi zorunlu adımı beraberinde getirir. Bu geçiş dönemi, doğru bilgi ve planlama olmadan yönetilmesi zor bir labirente dönüşebilir.

Bu kapsamlı rehber, boşanma kararının ardından atılması gereken her adımı aydınlatmak ve bu zorlu süreci daha yönetilebilir kılmak amacıyla tasarlanmıştır. Amacı, karmaşık hukuki terminolojiyi anlaşılır ve eyleme geçirilebilir bilgilere dönüştürerek, bireylerin haklarını korumalarına ve yeni hayatlarını daha sağlam temeller üzerine inşa etmelerine yardımcı olmaktır. Rehber boyunca, mahkeme kararının nasıl kesinleşeceğinden mali hakların nasıl güvence altına alınacağına, çocukların esenliğinin nasıl korunacağından gerekli idari işlemlerin nasıl tamamlanacağına kadar her aşama detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Bu yolculukta size adım adım eşlik edecek bu kaynak, belirsizlikleri ortadan kaldırarak bilinçli ve güçlü adımlar atmanızı sağlayacaktır.

Bölüm 1: Hukuki Sürecin Tamamlanması: Mahkeme Kararından Resmi Kayıtlara

Boşanmanın hukuken tamamlanması, mahkemede kararın açıklanmasıyla değil, bu kararın resmi kayıtlara geçmesiyle mümkündür. Bu bölüm, boşanmanın hukuken nasıl “resmiyet” kazandığını ve bu süreçteki kritik adımları detaylandırmaktadır.

1.1. Kararın Kesinleşme Serüveni: Kesinleşme Şerhi Neden Hayati?

Boşanma davasında hakimin duruşma sonunda sözlü olarak açıkladığı “kısa karar”, evliliğin sona erdiği anlamına gelmez.¹ Bu, yalnızca mahkemenin niyetini beyan ettiği bir aşamadır. Asıl hukuki süreç, mahkemenin boşanma sebeplerini, delilleri ve varılan sonucu detaylı olarak açıkladığı “gerekçeli kararın” yazılmasıyla başlar. Bu kararın taraflara usulüne uygun olarak tebliğ edilmesi, yani resmi olarak bildirilmesi, sürecin en kritik adımıdır. Tebligat yapılmadan yasal itiraz süreleri işlemeye başlamaz. Bazı durumlarda, özellikle taraflar süreci avukatsız takip ediyorsa, gerekçeli kararın tebliği için mahkeme kalemine yazılı bir talepte bulunmak gerekebilir; zira sürecin kendiliğinden ilerlemesi zaman alabilir.²

Gerekçeli kararın taraflara tebliğ edildiği tarihten itibaren 2 haftalık (14 gün) yasal bir itiraz süresi başlar.¹ Bu süre içerisinde taraflardan herhangi biri, kararı bir üst mahkeme olan Bölge Adliye Mahkemesi’ne (İstinaf) taşıyabilir. Kararın kesinleşmesi, yani hukuken nihai ve geri dönülmez hale gelmesi, üç yoldan biriyle gerçekleşir ¹:

• İstinaf Hakkından Feragat Edilmesi: Taraflar, tebligatı aldıktan sonra mahkemeye bir dilekçe sunarak itiraz haklarından feragat ettiklerini beyan edebilirler. Bu, kararın kesinleşmesi için en hızlı yöntemdir.
• İtiraz Süresinin Kullanılmaması: Taraflar, 2 haftalık yasal süre içinde herhangi bir itirazda bulunmazlarsa, süre sonunda karar kendiliğinden kesinleşir.
• Yargı Yollarının Tüketilmesi: Taraflardan biri veya her ikisi karara itiraz ederse, dosya önce istinaf, ardından Yargıtay (temyiz) incelemesine gidebilir. Karar, bu yargı yolları tüketildikten ve en üst mahkemenin onama kararından sonra kesinleşir. Bu yol, sürecin yıllarca uzamasına neden olabilir.

Örnek: Anlaşmalı olarak boşanan Ayşe ve Murat, bir an önce hayatlarına devam etmek istemektedirler. Avukatları, gerekçeli kararı tebliğ alır almaz, ikisi adına da mahkemeye “istinaf hakkından feragat” dilekçesi sunar. Böylece 2 haftalık süreyi beklemeden karar birkaç gün içinde kesinleşir. Buna karşın, çekişmeli bir dava sonrası boşanan Zeynep ve Ali’den Ali, karara kızgın olduğu için itiraz hakkını kullanır. Dava istinafa, oradan da Yargıtay’a gider. Bu süreç yaklaşık 2.5 yıl sürer. Bu süre boyunca Zeynep, hukuken hala evli göründüğü için nişanlısıyla evlenemez ve mal paylaşımı davası açamaz. Bu örnek, süreci aktif takip etmenin önemini net bir şekilde göstermektedir.

Karar kesinleştiğinde, mahkeme kalemi tarafından kararın arkasına veya ayrı bir belgeye “kesinleşmiştir” ifadesini içeren bir mühür ve tarih eklenir. İşte bu belgeye kesinleşme şerhi denir. Bu şerh, boşanmanın resmi olarak tamamlandığının kanıtıdır ve sonraki tüm idari ve hukuki işlemler için bir “anahtar” görevi görür. Kimlik değişimi, mal paylaşımı davası açma, yeniden evlenme gibi işlemler ancak bu belge ile mümkün hale gelir.²

1.2. Nüfus Kayıtlarının Güncellenmesi: Medeni Halin Değişimi

Boşanma kararının kesinleşmesinin ardından, mahkemenin yazı işleri müdürü, bu kararı ilgili ilçe nüfus müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdür. Günümüzde Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) ile Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi (MERNİS) arasındaki entegrasyon sayesinde bu bildirim genellikle elektronik ortamda ve hızlı bir şekilde yapılır. Yasal olarak bu bildirimin kesinleşmeyi takiben 10 gün içinde yapılması öngörülmektedir.¹

Nüfus müdürlüğü, mahkemeden gelen bu yazı üzerine tarafların aile kütüklerindeki kayıtlarını günceller ve medeni hallerini “evli”den “bekar”a çevirir.⁴ Bu işlem taraflar için tamamen ücretsizdir ve herhangi bir başvuru gerektirmeksizin resen (kendiliğinden) gerçekleştirilir.¹

Taraflar, bu sürecin tamamlanıp tamamlanmadığını e-Devlet kapısı üzerinden “Nüfus Kayıt Örneği” veya “Yerleşim Yeri ve Diğer Adres Belgesi” sorgulayarak kolayca takip edebilirler.⁶ Medeni hal bilgisinin güncellendiğini teyit etmek, sonraki adımlara geçmeden önce önemlidir.

Pratik İpucu: Boşanma kararınız kesinleştikten yaklaşık 10-15 gün sonra e-Devlet’e girip nüfus kayıt örneğinizi kontrol edin. Eğer medeni haliniz hala “Evli” görünüyorsa, mahkeme kaleminden alacağınız kesinleşme şerhli karar ile Nüfus Müdürlüğü’ne giderek işlemin neden geciktiğini sorabilir ve süreci hızlandırabilirsiniz.¹

1.3. Yurt Dışı Boşanmaların Türkiye’de Geçerliliği: Tanıma ve Tenfiz Davası

Yabancı bir ülkenin yetkili makamları tarafından verilen boşanma kararının Türkiye’de hukuki bir sonuç doğurması ve resmi kayıtlara işlenmesi kendiliğinden olmaz. Bunun için Türk mahkemelerinde Tanıma ve Tenfiz davası açılması gerekir.⁴

• Tanıma: Yabancı mahkeme kararının Türkiye’de kesin delil olarak kabul edilmesini sağlar. Bu, medeni halin değiştirilmesi için yeterlidir.
• Tenfiz: Yabancı mahkeme kararının nafaka, velayet veya tazminat gibi icra edilebilir hükümlerinin Türkiye’de de uygulanabilir hale gelmesini sağlar.

Örnek Senaryo: Almanya’da yaşayan Türk vatandaşı Emre, Alman mahkemesinde boşanmıştır. Türkiye’ye döndüğünde yeniden evlenmek ister ancak Türkiye’deki kayıtlarda hala evli görünmektedir. Almanya’da boşandığını gösteren mahkeme kararını Türkiye’de geçerli kılmak için bir avukat aracılığıyla Aile Mahkemesi’nde “tanıma” davası açması gerekir. Mahkeme kararı tanındıktan sonra nüfus kayıtları düzeltilir ve Emre’nin yeniden evlenmesinin önündeki yasal engel kalkar.

Ancak, bu uzun dava sürecine pratik bir alternatif bulunmaktadır. Eğer taraflar anlaşıyorsa, yurt dışındaki Türk Konsoloslukları aracılığıyla boşanmalarını Türkiye’deki nüfus kütüğüne tescil ettirebilirler.⁷ Bu işlem yapılmadığı takdirde, kişi yurt dışında boşanmış olsa bile Türkiye’deki kayıtlarda hala “evli” olarak görünür ve bu durum, Türkiye’de yeniden evlenmesine yasal bir engel teşkil eder.⁷

Bölüm 2: Mali Geleceğin İnşası: Mal Paylaşımı, Nafaka ve Tazminat Hakları

Boşanmanın hukuki süreci tamamlandıktan sonra, tarafları genellikle en çok meşgul eden ve en fazla anlaşmazlığa neden olan konu, mali düzenlemelerdir.

2.1. Evlilik Birliğindeki Malların Paylaşımı: Mal Rejiminin Tasfiyesi Davası

Yaygın kanının aksine, mal paylaşımı boşanma davası içinde kendiliğinden karara bağlanmaz. Mal paylaşımı, hukuk dilinde mal rejiminin tasfiyesi olarak adlandırılan ve boşanma davasından tamamen ayrı bir dava ile talep edilmesi gereken bir haktır.⁹ Bu davanın açılabilmesi için boşanma kararının kesinleşmiş olması bir ön şarttır.

Bu noktada en kritik bilgi, 10 yıllık zamanaşımı süresidir. Boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren 10 yıl içinde mal paylaşımı davası açılmazsa, bu hak geri dönülmez bir şekilde kaybedilir.⁹

Türkiye’de, 1 Ocak 2002 tarihinden sonra yapılan evliliklerde, yasal mal rejimi **”Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi”**dir. Bu rejimin temel prensibi, evlilik birliği devam ederken emek karşılığı elde edilen tüm mal varlığı değerlerinin, boşanma durumunda eşler arasında yarı yarıya paylaşılmasıdır.⁹

Somut Bir Örnekle Mal Paylaşımı: 15 yıllık evli olan Elif ve Can boşandı. Evlilikleri boyunca;

• Can’ın maaşıyla bir araba alındı. (Edinilmiş Mal – Yarı yarıya paylaşılır)
• Elif’e babasından bir ev miras kaldı. (Kişisel Mal – Paylaşıma girmez, tamamen Elif’indir)
• Miras kalan bu ev satılıp, parasıyla bir yazlık alındı. (Bu durum karışıktır. Miras evden gelen para Elif’in kişisel malı olarak kabul edilir ve yazlıktaki payı bu oranda hesaplanır. Geri kalan kısım ise edinilmiş mal sayılır ve yarı yarıya paylaşılır. Bu nedenle uzman bir avukat desteği kritiktir.)
• Elif’in kişisel takıları. (Kişisel Mal – Paylaşıma girmez)

Boşanmaya neden olan olaylardaki kusur durumu, kural olarak mal paylaşım oranını etkilemez.⁹ Ancak bu kuralın önemli bir istisnası vardır: Eğer boşanma zina (aldatma) veya hayata kast gibi özel ve ağır sebeplere dayanıyorsa, hakim hakkaniyet gereği kusurlu eşin payını azaltabilir veya tamamen ortadan kaldırabilir.¹⁰

DİKKAT: Anlaşmalı Boşanma Protokolündeki Gizli Tehlike Anlaşmalı boşanmalarda taraflar, mal paylaşımını serbestçe düzenleyebilirler. Ancak protokole eklenen “tarafların birbirinden mal, eşya veya başkaca bir talebi yoktur” gibi genel feragat beyanları, Yargıtay tarafından mal paylaşımı davası açma hakkından da vazgeçildiği şeklinde yorumlanabilmektedir.¹³ Bu durum, ileride dava açma hakkınızı tamamen ortadan kaldırabilir. Bu hukuki belirsizlik nedeniyle, anlaşmalı boşanma protokolünde ya mal paylaşımının (hangi evin kime kalacağı, arabanın ne olacağı gibi) tüm detaylarıyla açıkça düzenlenmesi ya da “mal rejimi tasfiyesine ilişkin dava açma hakkımızı saklı tutuyoruz” şeklinde bir cümlenin net olarak eklenmesi hayati önem taşır.

2.2. Nafaka Türleri ve Tahsili

Nafaka, tarafların ve çocukların maddi olarak korunmasını amaçlar. Üç temel türü vardır:

• Tedbir Nafakası: Dava açıldığı andan karar kesinleşinceye kadar maddi zorluğa düşecek eş ve çocuklar için ödenir. Kusura bakılmaz.²⁰
• Yoksulluk Nafakası: Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek ve kusuru daha ağır olmayan tarafın talep edebileceği nafakadır. Kural olarak süresizdir ama şartlar değişirse (yeniden evlenme, yoksulluğun kalkması vb.) kaldırılabilir. Mutlaka talep edilmelidir.²⁰
• İştirak Nafakası: Çocuğun velayetini almayan ebeveynin, çocuğun bakım, eğitim, sağlık gibi giderlerine katılmasıdır. Çocuk 18 yaşına gelene kadar devam eder. Eğitim hayatı sürerse yardım nafakası olarak devam edebilir. Hakim talep olmasa bile bu nafakaya kendiliğinden karar verir.⁵

Nafaka Ödenmezse Ne Olur? (Tazyik Hapsi Örneği): Mahkeme, Ahmet’in velayeti annesine verilen oğlu için aylık 2.000 TL iştirak nafakası ödemesine karar verdi. Ahmet, üç ay boyunca nafakayı ödemedi. Eski eşi, avukatı aracılığıyla icra takibi başlattı ve İcra Ceza Mahkemesi’ne şikayette bulundu. Hakim, Ahmet’e birikmiş 6.000 TL’yi ödemesi için süre verdi. Ödememesi halinde 3 aya kadar tazyik hapsi (disiplin hapsi) uygulanacağı ihtar edildi.²⁰ Bu hapis, borcu silmez; sadece ödemeye zorlar. Ahmet hapse girse bile, çıktığında anapara ve birikmiş faiz borcu devam edecektir.²⁵

2.3. Tazminat Hakları: Maddi ve Manevi

Boşanmada kusurlu olan taraftan, diğer tarafın uğradığı zararlar için tazminat talep edilebilir. Talep eden tarafın kusursuz veya daha az kusurlu olması gerekir.²⁸

• Maddi Tazminat: Boşanma yüzünden mevcut veya beklenen menfaatleri zedelenen tarafça istenir.Örnek: Eşinin isteğiyle kariyerini bırakan ve yıllarca ev hanımlığı yapan bir kadının, boşanma sonrası eşinin sağladığı yaşam standardından ve gelecekteki maddi destekten mahrum kalması, maddi tazminat için bir gerekçedir.²⁹
• Manevi Tazminat: Kişilik hakları saldırıya uğrayan tarafça istenir.Örnek: Evlilik boyunca sürekli hakarete uğrayan, aşağılanan veya fiziksel şiddet gören bir eşin, yaşadığı ruhsal çöküntü ve elem nedeniyle manevi tazminat talep etme hakkı vardır.³⁰ Aldatma da manevi tazminat gerektiren bir durumdur.

Tazminat talepleri, boşanma davasıyla birlikte veya kararın kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde ayrı bir davayla istenebilir. Bu 1 yıllık süre hak düşürücüdür.²⁸

Bölüm 3: Boşanma Sonrası Ebeveynlik: Velayet, Kişisel İlişki ve Çocukların Hakları

Türk hukuk sistemi, çocuklarla ilgili tüm kararlarda “çocuğun üstün yararı” ilkesini temel alır.³²

3.1. Velayet Kararları ve Değiştirilmesi

Hakim, velayete karar verirken çocuğun kimin yanında bedensel, zihinsel ve sosyal gelişimini en iyi şekilde sürdüreceğini değerlendirir. Genellikle pedagog veya sosyal hizmet uzmanlarından rapor alınır.³⁶ Mahkeme, idrak çağındaki (genellikle 8 yaş ve üstü) çocuğun görüşünü mutlaka alır, ancak bu görüşle bağlı değildir.³⁷

Örnek: 10 yaşındaki Mert, duruşmada babasıyla kalmak istediğini söyler. Ancak sosyal inceleme raporu, babanın yoğun iş temposu nedeniyle Mert’le yeterince ilgilenemeyeceğini ve çocuğun tüm hayat düzeninin annesinin yanında kurulu olduğunu ortaya koyar. Hakim, Mert’in beyanına rağmen “üstün yararı” gereği velayeti anneye verebilir.

Velayet kararı nihai değildir. Koşullar değiştiğinde velayetin değiştirilmesi davası açılabilir.³⁶ Örneğin, velayeti alan ebeveynin başka bir ülkeye taşınması, çocuğun bakımını ağır şekilde ihmal etmesi veya çocuğun kendisinin diğer ebeveynle yaşamak istemesi gibi durumlar dava sebebi olabilir.

3.2. Ebeveyn-Çocuk Bağının Korunması: Yeni Çocuk Görüşme Merkezleri

Velayeti almayan ebeveynin çocuğuyla kişisel ilişki kurma hakkı Anayasa ile güvence altındadır.³² Eskiden bu hak, icra memurları ve polis eşliğinde, çocuklar için travmatik bir şekilde uygulanıyordu. Artık bu uygulamaya son verildi.⁴²

Yeni sistemde görev, Adalet Bakanlığı’na bağlı Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlükleri tarafından yürütülmektedir. Bu müdürlükler bünyesinde, çocuk dostu Çocuk Görüşme Merkezleri kurulmuştur. Bu hizmet tamamen ücretsizdir.⁴²

Eski ve Yeni Sistem Farkı (Senaryo):

• Eski Sistem (Travmatik): Velayeti alan anne, çocuğu göstermeyince baba icraya başvuruyordu. Hafta sonu kapıya bir icra memuru ve polis gelerek, ağlayan çocuğu annesinden zorla alıp babasına “teslim ediyordu”.
• Yeni Sistem (İnsancıl): Baba, Adli Destek Müdürlüğü’ne başvuruyor. Bir uzman psikolog anneyi arıyor, çocuğun babasını görmesinin bir hak olduğunu anlatıyor ve onları uzlaşmaya davet ediyor. Baba ve çocuk, içinde oyun alanları, kitaplar olan sıcak bir merkezde, bir uzman gözetiminde buluşuyor. Bu, çatışmayı azaltan ve çocuğun psikolojisini koruyan devrim niteliğinde bir adımdır.

3.3. Çocuğun Soyadı Değişikliği: Değişen Yargısal Bakış

Geleneksel olarak çocuk, babasının soyadını taşırdı ve bu durum boşanma sonrası değişmezdi.⁴⁹ Ancak Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay’ın yeni kararları bu tutumu değiştirdi. Artık velayeti alan anne, “çocuğun üstün yararı” gerektiriyorsa, dava açarak çocuğun soyadını kendi soyadıyla değiştirebilir.⁶

Örnek: Velayeti annesinde olan 7 yaşındaki Ece’nin babası, boşanmadan sonra çocuğuyla hiç ilgilenmemiştir. Ece okulda, annesiyle farklı soyadları taşıdığı için sürekli sorularla karşılaşmakta ve bu durumdan olumsuz etkilenmektedir. Anne, bu durumu gerekçe göstererek Aile Mahkemesi’nde dava açar ve hakim, çocuğun üstün yararını gözeterek soyadı değişikliğine izin verir.

Bölüm 4: Yeni Bir Başlangıç İçin İdari İşlemler Kontrol Listesi

Boşanma kesinleştikten sonra bir dizi bürokratik işlemin tamamlanması gerekir.

4.1. Kadının Soyadı Değişikliği ve Kimlik Yenileme

Boşanan kadın, evlenmeden önceki bekarlık soyadını geri alır.² Nüfus kayıtları güncellendikten sonra Nüfus Müdürlüğü’nden randevu alarak yeni soyadını ve “bekar” medeni halini yansıtan yeni bir kimlik kartı çıkarmalıdır.²

İstisnai Durum: Akademik kariyerini evliyken kullandığı soyadı ile yapmış ve bu soyadıyla tanınan bir profesör, boşandıktan sonra mesleki olarak zarar görmemek için eski eşinin soyadını kullanmaya devam etme izni için dava açabilir.⁴ Bu dava, boşanmanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde açılmalıdır.⁶

4.2. Diğer Resmi Belgelerin ve Kayıtların Güncellenmesi

Yeni kimlik kartını aldıktan sonra, bir domino etkisiyle diğer tüm belgeler güncellenmelidir:

• Pasaport ve Sürücü Belgesi (Ehliyet)
• Banka Hesapları ve Kredi Kartları
• Tapu Kayıtları
• Elektrik, su, doğalgaz, internet gibi abonelikler
• Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Vergi Dairesi Kayıtları

4.3. Kadınlar İçin İddet Müddeti ve Kaldırılması

Türk Medeni Kanunu, boşanan kadının yeniden evlenebilmesi için 300 gün beklemesini öngörür. Buna iddet müddeti denir.¹ Amaç, doğabilecek bir çocuğun soy bağının karışmasını önlemektir.

Pratik Çözüm: Boşanan ve kısa süre içinde yeniden evlenmek isteyen bir kadın, hamile olmadığını bir devlet hastanesinden alacağı doktor raporuyla belgeleyerek Aile Mahkemesi’nde “iddet müddetinin kaldırılması” davası açabilir. Bu dava genellikle tek celsede sonuçlanır ve 300 günlük bekleme süresi ortadan kalkar.³ Erkekler için böyle bir bekleme süresi yoktur.¹

4.4. Boşanma Sonrası Yapılacaklar Kontrol Listesi

E-Tablolar’a aktar

Sonuç

Boşanma kararı sonrası başlayan süreç, hukuki prosedürler, mali düzenlemeler ve idari yükümlülüklerle dolu, çok yönlü bir yolculuktur. Bu rehberde detaylandırıldığı üzere, her bir adım kendi içinde önem taşımakta ve bir sonraki aşamayı doğrudan etkilemektedir. Kararın kesinleşmesinden kimlik belgelerinin yenilenmesine, mal paylaşımından çocuklarla sağlıklı bir iletişim sürdürmeye kadar her aşama, dikkatli ve bilinçli bir yaklaşım gerektirir.

Doğru bilgiye sahip olmak ve yasal hakların farkında olmak, bu geçiş sürecini bir krizden ziyade, yeni ve daha sağlam bir hayat kurmak için bir başlangıç noktasına dönüştürebilir. Sunulan adımların ve kontrol listesinin, bireylerin bu süreçteki belirsizliklerini azaltarak, hukuki haklarını korumalarına ve mali istikrarlarını sağlamalarına yardımcı olması hedeflenmektedir. Unutulmamalıdır ki, her son yeni bir başlangıçtır ve bu başlangıcı hukuken ve mali olarak güçlü bir şekilde yapmak, doğru adımları zamanında atmakla mümkündür.

---

Yasal Uyarı: Bu makale yalnızca bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Her somut olay kendi özel koşullarında değerlendirilmelidir ve profesyonel bir avukattan hukuki danışmanlık alınması tavsiye edilir.