Boşanma Davası Türleri: Anlaşmalı ve Çekişmeli Boşanmanın Artıları ve Eksileri
Evliliğinizi sonlandırma kararı, hayatınızın en zorlu ve duygusal olarak yıpratıcı dönemlerinden biri olabilir. Bu süreçte atacağınız her adım, geleceğinizi şekillendirecektir. Kafanızda “Nasıl boşanacağım?”, “Hangi yolu seçmeliyim?” gibi soruların dönüp durduğunu anlıyoruz. Türk hukuk sistemi, boşanma için temel olarak iki yol sunar: Anlaşmalı boşanma ve çekişmeli boşanma. Bu iki yol, sadece hukuki prosedürler açısından değil, aynı zamanda süreçlerin hızı, maliyeti ve duygusal yükü bakımından da birbirinden tamamen farklıdır
Bu makalenin amacı, bu iki boşanma türü arasındaki temel farkları net bir şekilde ortaya koyarak, sizin durumunuza en uygun yolu seçmenize yardımcı olacak bir yol haritası sunmaktır.
Anlaşmalı Boşanma: Hızlı ve Kontrollü Bir Sonuç
Anlaşmalı boşanmayı, iki tarafın da haritanın sonuna aynı yoldan gitmeyi kabul ettiği bir yolculuk gibi düşünebilirsiniz. Rota bellidir, sürprizlere yer yoktur ve varış noktasına daha hızlı ulaşılır. Hukuki olarak anlaşmalı boşanma, eşlerin boşanma ve boşanmanın tüm sonuçları (nafaka, velayet, mal paylaşımı, tazminat) üzerinde tam bir mutabakata vardığı, daha az yıpratıcı ve hızlı bir dava türüdür.
Şartları Nelerdir?
Anlaşmalı boşanma yolunu seçebilmek için kanunun aradığı bazı kesin şartlar bulunmaktadır:
- En Az Bir Yıllık Evlilik: Resmi nikah tarihinden itibaren evliliğinizin en az bir yıl sürmüş olması gerekir. Bir yıldan kısa süren evliliklerde bu yola başvurulamaz.
- Ortak Başvuru veya Kabul: Eşlerin ya mahkemeye birlikte başvurması ya da bir eşin açtığı davayı diğer eşin kabul etmesi zorunludur.
- Anlaşma Protokolü: Boşanmanın mali sonuçları ve çocukların durumu (velayet, nafaka, tazminat, mal paylaşımı vb.) hakkında hazırlanan bir “anlaşmalı boşanma protokolü” üzerinde tarafların tam olarak uzlaşmış olması ve bu protokolü imzalaması gerekir.
- Hakim Huzurunda Beyan: Duruşmada her iki eşin de bizzat hazır bulunması ve boşanma iradelerini hakim karşısında özgürce açıkladıklarına hakimin kanaat getirmesi şarttır. Hakim, hazırlanan protokolü de inceleyerek, özellikle çocukların menfaatine uygun bulursa boşanmaya karar verir.
Süreç ve Süre
Tüm şartlar sağlandığında, anlaşmalı boşanma davaları genellikle tek celsede sonuçlanır. Mahkemelerin iş yoğunluğuna bağlı olarak bu süreç ortalama
1 ila 3 ay gibi kısa bir sürede tamamlanabilir.
Çekişmeli Boşanma: Hakların Korunduğu Bir Hak Mücadelesi
Çekişmeli boşanma, varış noktası aynı olsa da tarafların farklı yollardan gitmek istediği, yol boyunca delillerin ve argümanların rehberlik ettiği bir yolculuğa benzer. Bu yol daha uzun, daha maliyetli ve engebelidir; ancak tarafların haklarını hukuk önünde sonuna kadar aradığı, adaletin delillerle sağlandığı bir mücadeledir. Hukuken çekişmeli boşanma, eşlerin boşanmanın kendisi veya boşanmaya bağlı sonuçlardan (velayet, nafaka, mal paylaşımı, tazminat vb.) en az birinde anlaşamadığı durumlarda açılan dava türüdür.
Bu davada temel ilke, “iddia edenin iddiasını ispatla yükümlü olmasıdır”. Yani, boşanmak isteyen taraf, neden boşanmak istediğini ve karşı tarafın bu evliliğin bitmesindeki kusurunu hukuka uygun delillerle mahkemeye sunmak zorundadır.
Çekişmeli Boşanma Nedenleri: Hangi Gerekçelere Dayanılabilir?
Türk Medeni Kanunu, çekişmeli boşanma davaları için iki tür gerekçe sunar: Özel ve Genel boşanma sebepleri.
1. Özel Boşanma Sebepleri: Kanunda açıkça sayılmış, ispatlandığı takdirde hakimin boşanma kararı vermek zorunda olduğu, kusurun daha ağır kabul edildiği durumlardır:
- Zina (Aldatma): Eşlerden birinin evlilik birliği devam ederken üçüncü bir kişiyle cinsel ilişkiye girmesi.
- Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış: Eşin hayatına yönelik bir saldırı, ciddi fiziksel şiddet veya ağır hakaretler ve aşağılayıcı davranışlar.
- Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme: Eşlerden birinin yüz kızartıcı bir suç işlemesi veya toplum normlarına aykırı, onur kırıcı bir yaşam tarzını benimsemesi.
- Terk: Eşlerden birinin, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek amacıyla haklı bir neden olmaksızın en az 6 ay boyunca ortak konutu terk etmesi ve ihtar edilmesine rağmen geri dönmemesi.
- Akıl Hastalığı: Eşlerden birinde, evliliği diğer eş için çekilmez hale getiren ve iyileşme olasılığı bulunmayan bir akıl hastalığının mevcut olması.
2. Genel Boşanma Sebebi: En sık karşılaşılan boşanma nedeni olan “evlilik birliğinin temelinden sarsılması” durumudur. Bu durumda, eşler arasında yaşanan geçimsizliklerin ve anlaşmazlıkların, ortak hayatı sürdürmelerinin onlardan beklenemeyecek derecede çekilmez hale getirdiği ispatlanmalıdır. Şiddetli geçimsizlik, sürekli tartışma, güven sarsıcı davranışlar, ekonomik şiddet gibi pek çok durum bu kapsama girer. Hakim, bu durumda tarafların kusur oranlarını değerlendirerek bir karar verir.
Çekişmeli Boşanma Davasının Adım Adım Aşamaları
Çekişmeli boşanma davası, birçok hukuki aşamadan oluşan karmaşık ve uzun bir süreçtir. Süreç genel hatlarıyla şu şekilde işler:
- Dava Dilekçesinin Sunulması: Davacı taraf, boşanma nedenlerini, delillerini ve taleplerini (nafaka, velayet, tazminat vb.) içeren bir dava dilekçesiyle yetkili Aile Mahkemesi’ne başvurur.
- Cevap Dilekçesi (ve Karşı Dava): Davalı eş, kendisine tebliğ edilen dava dilekçesine karşı 2 hafta içinde kendi cevaplarını ve delillerini sunar. Dilerse, bu dilekçeyle karşı dava da açabilir.
- Ön İnceleme Duruşması: Mahkeme, tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tespit eder. Tarafları uzlaşmaya ve arabuluculuğa teşvik edebilir. Bu duruşmada delillerin ne zaman sunulacağı gibi usuli konular karara bağlanır.
- Tahkikat Aşaması (Delillerin Toplanması): Davanın en uzun ve en önemli aşamasıdır. Bu aşamada:
- Tanıklar dinlenir: Tarafların bildirdiği tanıklar, mahkemede olaylar hakkındaki görgü ve bilgilerini anlatır.
- Resmi Kayıtlar istenir: Emniyet kayıtları, banka hesap dökümleri, otel kayıtları, telefon görüşme sıklığını gösteren HTS kayıtları gibi belgeler ilgili kurumlardan talep edilir.
- Bilirkişi İncelemesi yapılır: Gerekli görüldüğünde, mal paylaşımı için malların değer tespiti, velayet için ise çocuğun durumu hakkında sosyal inceleme uzmanı veya pedagog raporu gibi uzman görüşlerine başvurulur.
- Sözlü Yargılama (Hüküm Duruşması): Tüm deliller toplandıktan ve tahkikat bittikten sonra, taraflar son beyanlarını ve savunmalarını yaparlar. Mahkeme, bu duruşmanın sonunda tüm dosyayı değerlendirerek kararını açıklar.
Süreç Ne Kadar Sürer?
Çekişmeli boşanma davasının süresi, mahkemenin iş yüküne, delillerin toplanma hızına ve davanın karmaşıklığına göre değişir.
- Duruşma Sayısı: Dava genellikle 3-6 veya daha fazla celse sürebilir.
- İlk Derece Mahkemesi: Yargılama ortalama 1.5 ila 3 yıl arasında sonuçlanabilir.
- İstinaf ve Temyiz Süreçleri: Taraflardan birinin mahkemenin kararına itiraz etmesi durumunda dosya önce İstinaf (Bölge Adliye Mahkemesi), ardından Temyiz (Yargıtay) yoluna gidebilir. Bu kanun yolları da eklendiğinde, davanın tamamen kesinleşmesi 5-6 yılı bulabilmektedir.
Karşılaştırma Tablosu: Hangi Yol Sizin İçin Daha Uygun?
Aşağıdaki tablo, karar verme sürecinizi kolaylaştırmak için iki dava türü arasındaki temel farkları özetlemektedir:
| Özellik | Anlaşmalı Boşanma | Çekişmeli Boşanma |
| Evlilik Süresi Şartı | En az 1 yıl | Süre şartı yok |
| Tarafların Anlaşması | Tüm konularda tam mutabakat zorunlu | Anlaşma yok, taraflar iddialarını ispatlamalı |
| Ortalama Süre | 1-1,5 | 1.5 – 3 yıl (kanun yolları hariç) |
| Duruşma Sayısı | Tek celse | Genellikle 3-6 veya daha fazla |
| Avukatın Rolü | Protokol hazırlama, süreci yönetme | Delil toplama, savunma stratejisi, temsil |
Boşanma Sürecinde Bir Avukatın Rolü Neden Kritik?
- Anlaşmalı Boşanmada Avukat: Anlaşmalı boşanma daha basit görünse de, hazırlanan protokol gelecekteki tüm mali ve kişisel haklarınızı belirleyen bir sözleşmedir. Bir avukat, hak kaybı yaşamanızı önleyecek, tüm detayları içeren, hukuka uygun bir protokol hazırlar ve sürecin pürüzsüz ilerlemesini sağlar.
- Çekişmeli Boşanmada Avukat: Çekişmeli boşanma, hukuki bir satranç oyunudur. Doğru hamleleri yapmak, delilleri doğru zamanda ve doğru şekilde sunmak, karşı tarafın iddialarını çürütmek ve mahkeme sürecini yönetmek uzmanlık gerektirir. Bir avukat, bu karmaşık süreçte haklarınızı en güçlü şekilde savunur, strateji geliştirir ve sizi temsil eder.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
- 1 yıldan az evliysek anlaşmalı boşanabilir miyiz?
Hayır, anlaşmalı boşanma için evliliğin en az 1 yıl sürmüş olması kanuni bir şarttır. Bu durumda çekişmeli boşanma davası açmanız gerekir. - Anlaşmalı boşanma davası gerçekten tek celsede biter mi?
Evet, şartlar sağlandığında ve protokol hakim tarafından uygun bulunduğunda anlaşmalı boşanma davaları genellikle tek celsede sonuçlanır. - Çekişmeli boşanma davası açtık ama sonra anlaştık. Davayı anlaşmalıya çevirebilir miyiz?
Evet, çekişmeli olarak başlayan bir dava, yargılamanın her aşamasında tarafların anlaşması ve bir protokol sunmasıyla anlaşmalı boşanmaya dönüştürülebilir. - Boşanma davasını ilk kimin açtığı önemli mi?
Hukuken davayı ilk kimin açtığının bir önemi veya avantajı yoktur. Önemli olan, iddiaların hukuka uygun delillerle ispatlanabilmesidir. - Avukatsız boşanma davası yürütebilir miyim?
Evet, yasal olarak avukat tutma zorunluluğunuz yoktur. Ancak boşanma davaları, özellikle çekişmeli davalar, karmaşık usul kuralları içerir ve telafisi güç hak kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle bir avukattan destek almanız şiddetle tavsiye edilir.
Sonuç
Görüldüğü gibi, anlaşmalı ve çekişmeli boşanma arasındaki seçim, sadece bir prosedür tercihi değil, aynı zamanda zamanınızı, mali durumunuzu ve duygusal sağlığınızı doğrudan etkileyen stratejik bir karardır. Anlaşmalı boşanma hız ve kontrol sunarken, çekişmeli boşanma haklarınızı sonuna kadar savunma imkanı tanır.
Hangi yolun sizin için doğru olduğuna karar vermek, durumunuzun tüm detaylarıyla profesyonel bir gözle değerlendirilmesini gerektirir. Bu kritik yol ayrımında doğru adımları atarak geleceğinizi güvence altına almak için, sürecin en başında hukuki danışmanlık almanız en doğru yaklaşım olacaktır. Durumunuzu değerlendirmek ve size özel bir yol haritası çizmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu makale yalnızca bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Her somut olay kendi özel koşullarında değerlendirilmelidir ve profesyonel bir avukattan hukuki danışmanlık alınması tavsiye edilir.
